بنا به آمارهای رسمی موجود اگر روند کاهشی آب این دریا به طور میانگین ۱۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود، این میزان اکنون در حال نزدیک شدن به سه برابر است. پاییز و زمستان سال ۱۴۰۰ کاهش ۲۵.۶ سانتیمتری سطح آب دریا نسبت به فصل مشابه سال قبل ثبت شد. اما این میزان در بهار ۱۴۰۱ به ۲۸ سانتیمتر و در تابستان ۱۴۰۱ به ۲۹ سانتیمتر رسید.
کارشناسان میگویند ۲۰ سانتیمتر کاهش آب خزر معادل ۲.۵ برابر دریاچه ارومیه در زمان پرآبی است که طی یک سال، یعنی سال ۲۰۲۱ میلادی از این دریا کاسته شده است.
در مطالعات علمی با توجه به سناریوهای تغییر اقلیم پیشبینی شده که تا کمتر از ۸۰ سال آینده، یعنی تا پایان قرن ۲۱ با در نظر گرفتن همین روند کنونیِ تغییر اقلیم و عوارض آن، در شرایطِ بدبینانه بین ۹ تا ۱۸ متر سطح آب دریای خزر کاهش یابد. در صورتی که این پیشبینی محقق شود، حدودا بین ۲۳ تا ۳۴ درصد از سطح آب دریای خزر کاسته خواهد شد. البته کارشناسان تاکید میکنند که این امر در شرایط متوسط و بدبینانه ممکن است رخ دهد و مبتنی بر سناریوهای تغییر اقلیم جهانی هستند که اثرشان در منطقه رصد شده است.
آمارها نشان میدهد که روند کاهشی تراز آب دریای خزر در ۲ دهه گذشته نیز مشاهده میشد، اما در چند سال اخیر این روند کاهشی با سرعت بیشتری مشاهده شده است.
پسروی ۲۰۰ متری آب خزر چالش روز بندر فریدونکنار
نوسانهای آب دریای خزر به صورت علمی و رسمی از سال ۱۸۳۷ با ساخت ایستگاههای متعدد رصد میشود. در ایران هم این اقدام مطالعاتی از سال ۱۳۲۰ با ایجاد یک ایستگاه در بندرانزلی آغاز شد.
طبق دادههای موجود در دهه ۱۹۳۰ روند کاهشی سطح آب دریای خزر آغاز شد که تا سال ۱۹۷۷ میلادی / ۱۳۵۶ خورشیدی ادامه داشت. در این بازه زمانی افت شدید سطح آب دریای خزر به میزان قابل توجهی مشاهده میشد. به طوری که سطح آب دریای خزر در سال ۱۳۵۶ پایینترین سطح آب این دریا طی ۵۰۰ سال اخیر عنوان شده است.
البته بنا به اظهارات کارشناسان این کاهش تراز آب عمدتا تحت تاثیر ۲ عامل اقلیم و مدیریت منابع آب رودخانهای رقم خورد. ساخت سدهای متعدد روی رودخانه اصلی و تاثیرگذار این حوضه یعنی رود ولگا هم تاثیر زیادی در رقم خوردن این موضوع داشت.
چالش های پسروی آب دریای خزر در ابعاد مختلف مورد بررسی صاحبنظران قرار دارد اما این تهدید در بخش تجارت دریایی نسبت به چالش های دیگر جلوه بیشتری دارد.
بندر فریدونکنار که به عنوان اولین بندر خصوصی در کشور فعالیت فعالیت خود را آغاز کرد از این تهدید در امان نبوده و ظرف مدت چند سال اخیر ۲۰۰ متر از ساحل این بندر پسروی داشته است.
- نویسنده : فریبرز سفی