استان گیلان با مساحت تقریبی ۱۴ هزار و ۷۱۱ کیلومترمربع حدود ۳۰ هزار هکتار تالاب و ۲۷۶ کیلومتر خط ساحلی و دارا بودن اکوسیستم‌های متنوع دریایی، تالابی، رودخانه‌ای، جنگلی و مرتعی از تنوع زیستی بالایی برخوردار است؛ این استان به دلیل اقلیم معتدل، فراوانی آب‌بندان‌های طبیعی و تولیدات فراوان مواد غذایی، بخش مهمی از کریدور مهاجرت پرندگان محسوب می‌شود.
از اینرو همه ساله پذیرای بیش از ۷۰ گونه انواع پرنده مهاجر از انواع مرغابی‌سانان، پلیکان، کاکایی‌ها، یلوه‌ها، باکلان‌ها، سلیم‌ها، حواصیل‌ها و سایر پرندگان مهاجر است.
موسم پائیز که می‌شود گیلانیان شکوه پرواز ده‌ها هزار پرنده مهاجر را کم کم بر فراز آسمان نظاره‌گر می‌شوند؛ پرندگان مهاجرآبزی و کنارآبزی در سطح حدود ۳۰ هزار هکتار از تالاب بین المللی انزلی، امیر کلایه لاهیجان، استیل آستارا، پارک ملی بوجاق کیاشهر و دیگر آبگیرهای گیلان زمستان گذرانی می‌کنند و فصل تازه‌ای برای پرنده‌نگری آغاز می‌شود.
در مجموع در طی سرشماری نیمه زمستانی سال گذشته در ۳۵ مرکز تجمع پرندگان آبزی و کنار آبزی استان نزدیک به ۲۱۱ هزار قطعه پرنده از ۷۹ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی مهاجر شمارش شده است.
از سویی کوچ برعکس پرندگان به آشیانه از نیمه‌های فروردین آغاز می‌شود و معمولا تا اواسط اردیبهشت‌ماه به اتمام می‌رسد که در این رابطه سرپرست حفاظت محیط زیست گیلان اعلام کرد: در مجموع طی سرشماری نیمه زمستان سال گذشته در ۳۵ مرکز تجمع پرندگان آبزی و کنار آبزی استان نزدیک به ۲۱۱ هزار قطعه پرنده از ۷۹ گونه این پرندگان مهاجر شمارش شده است.
فرهاد حسینی طایفه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، سرشماری نیمه زمستانی پرندگان مهاجرآبزی و کنارآبزی را یک برنامه بلندمدت نظارت و پایش جمعیت پرندگان در دنیا اعلام کرد که هر ساله در ماه نخست سال میلادی در تمام زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر در سطح کره زمین به صورت منظم انجام می‌شود.
وی ادامه داد: در کشور ما نیز از سال ۱۹۶۷ میلادی تاکنون سرشماری پرندگان مهاجر هر ساله انجام شده است، گروه‌های اصلی پرندگان آبزی و کنارآبزی که در فصل مهاجرت در استان گیلان مشاهده و مورد آماربرداری قرار می‌گیرند عموما متعلق به یکی از گروه‌های مرغابی‌سانان، پلیکان‌ها، باکلان‌ها، کشیم‌ها، حواصیل‌ها، فلامینگوها، کنارآبزیان، یلوه‌ییان، غواص‌ها، کاکائی‌ها و پرستوهای دریایی هستند.
وی اظهار کرد: در مجموع در سرشماری نیمه زمستانی سال گذشته در ۳۵ مرکز تجمع پرندگان آبزی و کنارآبزی استان تعداد نزدیک به ۲۱۱ هزار قطعه پرنده از ۷۹ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی مهاجر شمارش شد که تالاب انزلی به عنوان مهمترین زیستگاه پرندگان آبزی و کنارآبزی استان با نزدیک به ۸۵ هزار قطعه پرنده، پناهگاه حیات وحش سلکه با ۳۳ هزار و ۵۹۵ پرنده، پارک ملی بوجاق ۵۱ هزار و ۶۵۹ قطعه پرنده، تالاب بارکوسرا با ۱۰ هزار و ۵۰۹ قطعه و نیز پناهگاه حیات وحش امیرکلایه با بیش از هشت هزار قطعه پرنده به ترتیب بیشترین جمعیت پرندگان مهاجر زمستانه را به خود اختصاص دادند.
سرپرست حفاظت محیط زیست گیلان اعلام کرد: از لحاظ گونه‌ای بیشترین تعداد پرندگان از گونه‌های خوتکا، اردک سرسبز، باکلان بزرگ، اردک ارده‌ای، خروس کولی و کاکایی سرسیاه سرشماری شد.
رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره‌کل محیط زیست گیلان گفت: تالاب‌های غنی از موادغذایی استان همه ساله میزبان هزاران پرنده مهاجر است و این موضوع ظرفیت پرنده‌نگری را به ظرفیت‌های متعدد گردشگری استان افزوده است.
تالاب‌های غنی از مواد غذایی استان همه ساله میزبان هزاران پرنده مهاجراست و این موضوع ظرفیت پرنده‌نگری را به ظرفیت‌های متعدد گردشگری استان افزوده است.
حسین علی‌نژاد بیان کرد: همزمان با سرد شدن هوا و محدودیت منابع غذایی، مهاجرت پرندگان از عرض‌های شمالی کره زمین شامل؛ مناطق سردسیر سیبری و اروپای شرقی و غربی به تالاب‌های گیلان از اواخر شهریورماه آغاز می‌شود و این پرندگان تا نیمه یا اواخر فروردین ماه متناسب با درجه دمای هوا در تالاب‌های استان می‌مانند و از منابع غذایی آن تغذیه می‌کنند.
وی، شرایط مساعد آب و هوایی، فراوانی مواد غذایی مورد نیاز و امنیت را از دلایل فرود هزاران پرنده مهاجر اعلام کرد.
رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره‌کل محیط زیست گیلان، پرنده‌نگری را ظرفیتی در راستای پژوهش و گردشگری عنوان و تاکید کرد: بدلیل مدیریت حضور گردشگران و خدمات بهتر به آنان، پرنده‌نگری در تالاب‌های استان تنها با دریافت مجوز امکان پذیر است.
علی‌نژاد گفت: دریافت مجوز، تسهیل شده و به راحتی توسط اداره‌کل حفاظت محیط زیست گیلان و نمایندگی‌های آن در شهرستان‌ها صادر می‌شود.
وی قشر دانش پژوه را بیشترین گروه مخاطب پرنده‌نگری در استان ذکر کرد و افزود: دریافت مجوز علاوه بر سنجش ظرفیت، امنیت زیست‌گاهی را نیز تضمین می کند.
گیلان اگرچه یکی از کوچکترین استان‌های کشور است و ۹ دهم از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد اما دارای پتانسیل‌های ملی و جهانی بسیاری است و پرندگان که یکی از مهمترین شاخص‌های حیات وحش در دنیاست ظرفیت عظیم پرنده‌نگری را برای این استان رقم زده است.
استان گیلان دارای پنج منطقه حفاظت شده، پنج پناهگاه حیات وحش، یک پارک ملی، ۶ منطقه شکار ممنوع و چهار اثر طبیعی ملی (در مجموع با مساحت بیش از ۲۷۳ هزار و ۴۱۴ هکتار) است که این میزان در حدود ۱۴/۹۸ درصد از مساحت استان را تشکیل می‌دهد.
به دلیل اهمیت حفاظت از زیستگاه‌های پرندگان مهاجر، سازمان‌های جهانی فرصت‌هایی را با عناوینی چون روز جهانی تالاب‌ها، روز جهانی پرندگان مهاجر و مانند آن در قامت جهانی نام‌گذاری کرده‌اند تا در راستای حفاظت از این گونه‌ها و زیستگاه‌های حساس و شکننده‌شان ایجاد حساسیت نمایند.
پرندگان مهاجر جمعیتی از دنیای پرندگانند که نیازمند حمایت و حفاظت بیشتر هستند و هیچ کشوری به تنهایی قادر به حفاظت کامل از آنها نیست زیرا آنها هر بخشی از چرخه زندگی خود را در کشوری و حتی قاره‌ای می‌گذرانند؛ بنابراین جهان برای حفاظت از پرندگان مهاجر نیازمند اطلاع‌رسانی عمومی است و در این راستا رویدادهای جهانی چون روز جهانی تالاب‌ها و نیز روز جهانی پرندگان مهاجر می‌تواند سبب مشارکت عمومی بیشتر در حفاظت پرندگان مهاجر شود.
