بندرانزلی که زمانی دروازه اروپا لقب داشت با حدود ۱۴۰ هزار نفر جمعیت و ۲۶ روستا دومین شهر پرجمعیت گیلان است؛ این شهرستان ۴۷ کیلومتر نوار ساحلی دارد و به صورت طولی و در کنار ساحل خزر واقع شده که از یک سو به دریا و از سمت دیگر به اکوسیستم ارزشمند تالاب بندرانزلی متصل است و کاخ میان پشته عمارت سنگی معروف با معماری منحصر به فرد و ارزشمند در ۲ طبقه با یکهزار و ۱۶۸ متر مربع زیر بنا در شهرستان انزلی و در منطقه میان پشته بین ۲ پل انزلی و غازیان واقع شده است.
این کاخ موزه از اماکن تاریخی شهر بندری انزلی به شمار میرود و یکی از با ارزشترین مجموعه میراثی گیلان با قدمتی نزدیک به یک قرن است که در باغ دلگشایی از درختان نارنج و ماگنولیا که از شمال به آبهای نیلگون خزر شانه میزند، از سمت جنوب دارای پنجرهای بزرگ با طرح خورشید است و از سمت شمال دری بزرگ دارد که به سرسرای بزرگی میرسد.
سقف کاخ میان پشته منقش و اتاقها با گچ بریهای ظریف و هنرمندانه زینت داده شدهاند، کف اتاقها چوبی است و پلکانی وسیع و زیبا بازدیدکنندگان را به طبقه بالا راهنمایی میکند.
«عزیز طویلی» نویسنده کتاب تاریخ جامع بندرانزلی در مورد قدمت این کاخ مینویسد: این کاخ به دستور رضاشاه و به دست مهندسان ایرانی در سال ۱۳۰۸ شمسی آغاز و پس از ۲ سال در سال ۱۳۱۰ به پایان رسید.
در بخش دیگری از این کتاب آمده است: از جمله کارهای هنری این ساختمان پلهای است که طبقات سه گانه را بهم وصل میکند؛ بطوریکه اگر شخصی در شیروانی این ساختمان باشد طوری پلهها بدون پایه جاگذاری شده که در آن واحد کف زیرین را خواهد دید این ابتکار پلهسازی از چوب است که به دست یکی از اهالی بندرانزلی ساخته و مهندسان آن زمان را مبهوت کرده است.
گنجینههای تاریخی کاخ میانپشته
طبقه نخست کاخ موزه نظامی انزلی به سلاحها و ادوات نظامی از زمان زندیه تا دوره رضاخان نظیر ششلولهای قدیمی طپانچه اعلام خطر و فیتیلهای، کمانهای جنگی اوایل قاجاریه و قمههای دوره زندیه و قاجاریه، تفنگهای بزرگ قلعهای، تفنگهای سنگ چخماق، سپر و کلاهخود و نیزه، ابزار و سلاحهای دریانوردی، لوازم غواصی مانند کپسول هوا وسایل مکشوفه دریایی مثل قطب نمای مغناطیسی و انواع ماسکهای غواصی و انواع دوربینهای عکاسی زیرآبی، ماکتهایی از ناوهای جنگی، تابلوی انواع گرههای دریایی و سکان کشتی اختصاص دارد.
طبقه دوم نیز برخی اشیای به جا مانده مورد استفاده در کاخ نظیر میز کار رضاخان با پایههایی به شکل چهار شیر نشسته، رادیو ضبط مبلهای که هیتلر به وی هدیه داده بود؛ چلچراغ تراشیده از چوب یک پارچه و بوفه و مبلمان چوبی منبتکاری شده به چشم میخود.
سالن پذیرایی این کاخ با لوستری بزرگ و زیبا، میز نهارخوری ۱۴ نفره، بوفه و ظروف زیبای چینی و بلورین مزین است.
در این کاخ موزه همچنین گلدانهای چینی، شمعدانها، قدح، ساعتهای عتیقه درون ویترین به نمایش گذاشته شدهاست؛ یک تمساح تاکسی درمی شده نیز از جمله هدایایی است که به رضا خان داده شده و اکنون درون یکی از این قفسهها با چشمانی خیره و دهانی باز مشاهده میشود؛در حیاط عمارت نیز ماکت یک فروند واحد رعد و چند تانک و توپ و سلاحهای سنگین و نیمه سنگین در بین درختان قرار داده شده است.
نقاشی هایی از «کمال الملک» و «ناصرالدین شاه»
کاخ موزه انزلی چند تابلوی نقاشی از هنرمندان ایرانی و خارجی نیز دارد که از آن جمله میتوان به تابلوی کبک آویز اثر کمال المک اشاره کرد؛ محمد غفاری مشهور به کمال الملک یکی از پرآوازه ترین و بانفوذترین شخصیتهای تاریخ هنر معاصر ایران است. او با ورود به دربار ناصرالدین شاه به ترتیب القاب خان، پیشخدمت مخصوص و نقاش باشی را گرفت. او در طول حیاتش ۱۷۰ تابلوی نقاشی خلق کرد که برجسته ترین آنها، تابلوی تالار آینه است.
تابلوی مهرمادری از یک نقاش آلمانی مربوط به سال ۱۸۷۰ میلادی و تابلوی پرندهای نقش زده شده ناصرالدین شاه نیز از دیگر آثار موجود در این موزه است.
زره جنگی فتحعلیشاه، لباس نظامی رضاخان نیز در این موزه قرار دارند؛ از جمله آثار ماندگار این موزه شمشیر ناخدا بایاندر است که شاید برای گردشگران ناآشنا باشد اما برای مردم بندرانزلی این نام با حس احترام و غرور همراه است.
کاخ میان پشته؛ هنر معماران زبردست ایرانی
مدیر کاخ موزه نظامی در گفتوگو با خبرنگار ایرنا درخصوص قدمت کاخ میان پشته اظهار کرد: وسعت این کاخ در گذشته ۱۴هکتار بود و توسط یک تاجر گرجی در سال ۱۳۰۴ در قالب یک عمارت کاملا چوبی احداث و سپس به پهلوی اول اهدا شد.
ناخدا یکم عرشه محمود طبسی ادامه داد: در سال ۱۳۰۷ یک حریق گسترده این بنا را نابود کرد و در سال ۱۳۰۸ ساخت بنای فعلی به دستور رضاخان آغاز و پس از ۲ سال با صرف هزینه هفت هزار و ۵۰۰ تومانی به پایان رسید.
وی تصریح کرد: بنای این کاخ با معماری کاملا ایرانی به دست معماری یزدی به نام استاد همدانی با ۱۱ اتاق، چهار چشمه سرویس بهداشتی و دیوارههای ۲ جداره در ۲ طبقه با ستونها و ایوانی مجلل ساخته شد.
پنجرههای کاخ موزه انزلی که به سبک بادگیرهای یزد ساخته شده است
طبسی ادامه داد: پنجرههایی که در بالای این عمارت دیده میشود نیز به سبک بادگیرهای یزد ساخته شده است تا تهویه ساختمان به آسانی صورت گیرد.
وی تاکید کرد: آثار هنری از جمله سر ستونها و گچ بریهای بسیار زیبای این بنا شاهکار هنری استادی زبردست به نام «شاروقی» و آثار چوبی کاخ موزه از جمله نمای خورشید واقع در ضلع جنوب و پله چوبی کاملا مدور و بدون ستون و پایه که پایین ترین نقطه را به بالاترین نقطه وصل میکنند نیز با دستان چیره دست استاد «مینویی» ساخته شده است.
مدیر کاخ موزه نظامی بندرانزلی اضافه کرد: مالکیت مجموعه کاخ موزه در سال ۱۳۴۸ توسط حکومت وقت به نیروی دریایی تحویل و در سال ۱۳۵۴ بنا به طور کل بازسازی شد؛ در سال ۱۳۵۷با پیروزی انقلاب این کاخ به موزه نظامی تبدیل شد.
به گفته وی، پس از هفت سال آثار ارزشمند و متنوعی(بالغ بر ۲ هزار و ۵۰۰ اثر) مربوط به دورانهای مختلف از زندیه، صفویه قاجاریه و پهلوی به این موزه اضافه شد و عموم مردم اجازه یافتند از این کاخ بازدید کنند.
طبسی به تعمیرات و بازسازی اساسی سال ۱۳۸۰ نیز اشاره کرد و افزود: امیدواریم با حمایتهای شهرداری بندر انزلی، استانداری و به ویژه سازمان میراث فرهنگی استان گیلان در کنار نیروی دریایی حیاتی و تعیین کننده ارتش جمهوری اسلامی ایران، اعتبارات لازم برای بازسازی و نگهداری این عمارت که نگین گردشگری شهرستان و استان و از آثار ملی کشور است، تامین شود.
مزار شهید ناخداسوم یدالله بایندر در محوطه کاخ موزه نظامی بندرانزلی
شهید یدالله بایندر پسرعلیاکبر بایندر ملقب به دبیر دربار از سران طایفه بایندر بیجارگروس بود که در سال ۱۳۲۰ مسئولیت کفالت فرماندهی نیروی دریایی در دریای خزر را بر عهده داشت در برابر حمله روسها در جنگ جهانی دوم به شمال ایران، نقشی اساسی داشت و در این نبرد شهید شد و پس از شهادت طبق مقررات و آییننامه ارتش، درجهاش از ناوسروان به ناخدا سوم تغییر یافت.
شهید بایندر در سال ۱۲۹۲ در تهران متولد شد و در زمانی که ایران حوادث بسیاری را تجربه میکرد در بندرانزلی فرماندهی نیروی دریایی در خزر را به عهده داشت.
نخستین منطقهای که روز سوم شهریور در شمال بمباران شد، سواحل بندرانزلی محل دیدبانی ماموران ایرانی بود که باعث کشته شدن چند سرباز و درجه دار شد و پس از آن تا شب هنگام این بمباران به تناوب ادامه داشت تا اینکه صبح چهارم شهریور در حمله هشت فروند رزمناو شوروی در برابر ناوگان مختصر ایران همراه با عدهای از سربازان وطن شهید شد.
مزار این شهید راه وطن پیش از این در محوطه ادارهکل بنادر و دریانوردی و در کنار سیلوهای غلات بندر قرار داشت اما اکنون به گفته مدیر کاخ موزه نظامی انزلی، نیروی دریایی در سال ۱۴۰۳پس از پیگیریهای ۱۲، ۱۳ ساله آرامگاه این شهید را از اداره بنادر و دریانوردی به کاخ موزه انزلی با هزینهای بالغ بر ۳۰ میلیارد ریال، منتقل کرد.
رشادتها و فداکاریهای شهیدان «غلامعلی و یدالله بایندر» از شهدای نیروی دریایی ارتش در زمان جنگ جهانی دوم در کتاب «مصائب بایندر» نوشته رضا جهانفر در ۴۰۰ صفحه و هفت فصل به نگارش درآمده و در ۱۰۰۰ نسخه توسط مرکز مطالعات و تحقیقات نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نشر دفتر پژوهشهای نظری و مطالعات راهبردی نداجا) و دانشگاه علوم دریایی نوشهر منتشر شده است.
موزهها به عنوان ویترین نمایش میراث تاریخی، فرهنگی، هویتی ملتها نقشی کلیدی در معرفی هویت ملی و بین المللی و توسعه گردشگری فرهنگی دارند.
تمرکز و تنوع آثار تاریخی در موزهها، این مکانها را به یکی از جذابترین مکانهای گردشگری تبدیل کرده که میتواند نقش موثری در پیوند گذشته و حال داشته باشد و به حفظ میراث فرهنگی و تقویت هویت اجتماعی کمک کند.
کاخ موزه نظامی انزلی یا کاخ میان پشته نیز با ارائه آثار تاریخی، فرهنگی و نظامی در قالب یک موزه در بنایی تاریخی توانسته است هویت تاریخی و فرهنگی این منطقه را به گردشگران معرفی کرده و همچون نگینی برساحل نیلگون دریای خزر در بندرانزلی بدرخشد.
مفاهیم گردشگری در دنیای امروز عمق یافته و گیلان با همه گیراییهای کم نظیرش برای آنانی که از ذوق سفر سرشارند سفرنامهای است بی انتها؛ از این رو ایرنا گیلان تلاش کرده در مجموعه گزارشهایی با عنوان «در مسیر باران، آشنایی با جاذبههای گیلان» باهدف بالا بردن سطح آگاهی در مورد نقش گردشگری در جامعه جهانی و نشان دادن چگونگی تاثیر این صنعت بر ارزشهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان، تنها اشارتی کلی به مقاصدی بارز از شهرستانهای استان برای علاقهمندان به سیاحت گردی داشته باشد.
- منبع خبر : ایرنا
