جغرافیای تغذیه امروزه از اهداف پرطرفدار و پردرآمد در کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری محسوب میشود؛ اهمیت این مساله تا آنجاست که شبکه شهرهای خلاق یونسکو، خوراک شناسی را نیز در کنار ۶ حوزه خلاق دیگر از جمله صنایع دستی، هنرهای بومی، هنرهای رسانهای، فیلم، طراحی، ادبیات و موسیقی پوشش میدهد؛ رشت از سال ۹۴ در کنار آدلاید استرالیا، بارسلونا از اسپانیا، برگن از نروژ، بوداپستِ مجارستان، دیترویتِ آمریکا، لیورپولِ انگلیس، رمِ ایتالیا، مونته ویدئو از اروگوئه، سالوادورِ برزیل، سنگاپور و۲۲ شهر دیگر از ۴۶ کشور جهان به عضویت شبکه شهرهای خلاق جهان پیوست.
۴۰۰ نوع غذای محلی در گیلان شناسایی شده که برخی از آنها مانند روش مهارت پخت سنتی نان برنجی با محوریت تالش محله و دیوشل، «نان برنجی» به طور مشترک به نام رودسر و لنگرود، شیوه تهیه سنتی شیرینی کاکا(کوییکاکا)، مهارت سنتی پخت بورانی پلو (بورانیَه پلو)، ماهی لونگی (مویَه لَوَنگی)، باسترما پلو(باسترمَه لونگی) آستارا و باورهای مربوط به آنها، پخت زِرَینَه نون (نان زِرَن، زِرَنگ، زَرین) تالشی و مهارت سنتی فرآوری چای(دس چای) پخت تیانحلوا خشک بیجار، خورش ترش واش، سیاهپلو لنگرود، بادمجان شکمپر، پنیر برشته، کالکباب، باقلاوابیج در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
نحوه پخت نان برنجی در شرق گیلان
نان برنجی گیلان یا «لاکو» یکی از نانهای خوشمزه محلی است که آرد آن از دل شالیزارهای گیلان بیرون آمدهاست، زنان سرزمین گیل و دیلم با خمیرگیری متفاوت، حدود ۱۰۰ سال پیش این نان را نه تنها در شمال بلکه در سراسر ایران به نام خود ثبت کردند؛ این نان اصیل یکی از شیرینیهای سنتی، خوشعطر و محبوب است؛ طرز تهیه این نان لذیذ نیز ساده است و به راحتی میتوان آن را در خانه تهیه کرد، این نان خوشمزه و نرم، در جای خشک به مدت چند روز سالم و قابل استفاده باقی میماند.
طرز تهیه نان برنجی گیلان
آرد برنج و تخممرغ از عناصر اصلی نان برنجی گیلان است که با روغن حیوانی یا کره طعمی منحصر به فرد ایجاد میکنند؛ انتخاب مواد اولیه با کیفیت، نقش مهمی در نتیجه نهایی دارد و بر طعم و بافت نان تاثیر مستقیم میگذارد.
آرد برنج ۴۰۰ گرم، آب جوش یک و سه چهارم پیمانه، زردچوبه یک قاشق مرباخوری، نمک به مقدار کافی، شکر ۲ تا سه قاشق غذاخوری، کره به مقدار لازم، آب جوش یک تا ۲ قاشق غذا خوری، آرد گندم یک چهارم پیمانه و روغن مایع به مقدار لازم مواد اصلی برای تهیه این نان برنجی گیلان است.
برای پخت نان برنجی نخست یک قابلمه را پر از آب کرده و روی اجاق گاز قرار دهید تا به جوش آید؛ آرد برنج را اَلک کرده و داخل ظرف بریزید به آن زردچوبه یا زعفران (اصل این نان با زردچوبه است) اضافه کنید و سپس یک و سه چهارم پیمانه از آب در حال جوش داخل قابلمه را برداشته و کم کم به مواد اضافه کنید و هر بار با ریختن آب سعی کنید تا آن را خمیر، بهتر است دستکش بپوشید تا گرمای خمیر دستتان را اذیت نکند. خمیر را ورز دهید و آن را نصف کنید و به صورت گلوله نسبتا بزرگ در آورید و روی هر کدام را با انگشت یک حفره عمیق ایجاد کنید. (حفره برای آن است تا خمیر خوب بپزد)
۲ عدد گلوله خمیر را داخل آب در حال جوش قابلمه به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قرار دهید تا کامل پخته شود. (یکی از نشانه های پختن خمیر این است که وقتی خمیر را داخل آب جوش میاندازید ته قابلمه میرود و بعد از پخت روی سطح آب میآید.)
خمیرهای پخته شده را داخل ظرف بریزید و یک چهارم پیمانه آرد گندم الک شده، ۲ قاشق از آب جوشی که در آن چانههای خمیر را پختید و یک پنس(مقدار اندکی از مواد که بین دو انگشت شست و اشاره جا می شود) نمک و ۲ تا سه قاشق غذاخوری شکر را اضافه کنید، دستانتان را خود چرب کنید و به خوبی ورز دهید. (ورز دادن در این مرحله خیلی مهم است تا خمیر شما خوب ور بیاید.)
ماهیتابه یا ظرف مخصوص نانپزی یا گمج( ظرف گِلین سنتی مخصوص گیلان) را روی اجاق گاز قرار دهید حرارت را رو به زیاد کنید و اجازه دهید تا ظرف شما خوب داغ شود در ادامه از خمیر چانههایی بگیرید و روی سطح کار و وردنه را آردپاشی کنید و هر کدام از چانهها را پهن کنید. (مراقب باشید که نشکند؛ این خمیر کمی شکننده است) روی آن را کره آب شده بمالید و سپس داخل ماهیتابه از سمتی که کره زدید بگذارید، وقتی یک سمت خوب پخت برگردانید تا سمت دیگر آن نیز پخته شود، کم کم حبابهایی روی نان ظاهر میشود. (برای پخت هر نان ۲ تا سه دقیقه زمان کافی است.)
نکات مهم برای تهیه نان برنجی گیلان
رعایت نکات کلیدی در تهیه نان برنجی گیلان میتواند کیفیت آن را ارتقاء دهد و از خشکی یا ترکخوردگی نان جلوگیری کند، بنابراین برای تهیه این نان استفاده از آرد برنج تازه، نرم و چند بار الکشده، هم زدن طولانی مدت کره با پودر قند با هدف سبک شدن بافت شیرینی از نکات قابل توجه است.
خمیر نان نباید چسبنده باشد اما خشک هم نشود؛ در صورت خشکی میتوان مقدار بسیار کمی گلاب اضافه کرد، استفاده از مهر سنتی یا قالبهای طرحدار باعث زیباتر شدن ظاهر نان میشود، اگر نان در فر ترک خورد به احتمال زیاد خمیر خیلی سرد بوده یا مدت استراحت کافی نداشته است.
برای نگهداری این نان باید آن را در ظرف در بسته در دمای محیط به مدت یک هفته تا ۱۰ روز نگهداری کنید.
گیلانیان نان برنجی را برای پذیرایی در روزهای عید، عیادت بیمار و دورهمیهایشان استفاده میکنند؛ عدهای هم از سالیان دور تاکنون در جمعه اول ماه رجب این نان آن را پخته و با حلوایتر خیرات میدهند این در وعده صبحانه به همراه مربا نیز استفاده میشود.
این نان علاوه بر طعم دلنشین، نمادی از فرهنگ و مهماننوازی مردم گیلان به شمار میرود؛ نرمی خاص، عطر هل و گلاب، و رنگ طلایی از ویژگیهای نان برنجی گیلان است که آن را به انتخابی محبوب برای دورهمیهای خانوادگی تبدیل کرده است و نمایش نحوه پخت آن در موزه میراث روستایی گیلان نیز با استقبال گردشگران روبرو شده است.
موزه میراث روستایی گیلان؛ پنجرهای به زندگی نیاکان
موزه میراث روستایی از محبوبترین دیدنیهای رشت، موزهای در پارک جنگلی سراوان رشت، مکانی شگرف برای درک فرهنگ و سنتهای گیلان است این موزه در زمینی به مساحت حدود ۲۶۰ هکتار، در کیلومتر ۱۸ جاده رشت – تهران احداث شدهاست؛ هدف موزه میراث روستایی گیلان، انتقال بناهای روستایی و حفظ فرهنگ بومی، فن ساخت و دانش نانوشتهای است که در روستاهای گیلان وجود داشتهاست.
پخت نان برنجی در موزه میراث روستایی گیلان
بنا به تحقیق پژوهشگران اگر بخواهیم از گردشگری روستایی تعریف معینی ارائه دهیم، تصمیم به کار غیر ممکنی گرفتهایم چرا که هنوز تعریف دقیق و واحدی از این گردشگری بین کشورها وجود ندارد؛ بویژه در نواحی روستایی گیلان که هر کدام از آنها جاذبهای در انواع گردشگری از جمله اکوتوریسم (طبیعت گردی)، گردشگری خوراک و مذهبی است؛ در همین راستا « نان برنجی» نه تنها یک فرآورده سنتی و سالم، بلکه نمادی از فرهنگ، هنر و سبک زندگی مردم گیلان محسوب میشود؛ تجربه خرید، مشاهده فرآیند تولید و چشیدن طعم اصیل این نان سنتی، گردشگران را به سفری متفاوت در دل طبیعت گیلان میبرد و نشان میدهد که فرهنگ غذایی محلی چگونه میتواند هم در سلامت انسان و هم در توسعه گردشگری منطقه نقشآفرینی کند.
مفاهیم گردشگری در دنیای امروز عمق یافته و گیلان با همه گیراییهای کم نظیرش برای آنانی که از ذوق سفر سرشارند سفرنامهای است بی انتها؛ از این رو ایرنا گیلان تلاش کرده در مجموعه گزارشهایی با عنوان «در مسیر باران، آشنایی با جاذبههای گیلان» باهدف بالا بردن سطح آگاهی در مورد نقش گردشگری در جامعه جهانی و نشان دادن چگونگی تاثیر این صنعت بر ارزشهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان، تنها اشارتی کلی به مقاصدی بارز از شهرستانهای استان برای علاقهمندان به سیاحت گردی داشته باشد.
- منبع خبر : ایرنا
