تصویر صفهای طولانی کامیونها در گذرگاه مرزی آستارا این روزها یک نمای تکراری است و ترافیک سنگین ناشی از آن در راههای مواصلاتی، بخشی از عبور و مرور شهری را هم تحت تاثیر قرار داده است و علاوه بر اینکه یک مشکل ترافیکی است نشانهای از چالشهای عمیقتر در زنجیره حملونقل و تجارت بینالمللی در شمال کشور است.
آمارها نشان می دهد حجم کامیونهای متقاضی عبور از این مرز استراتژیک همزمان با سرد شدن هوا در کشور و اوج صادرات محصولات کشاورزی ایران و آغاز صادرات کیوی به شدت افزایش می یابد و شهر بندری آستارا به دلیل موقعیت ارتباطی خود پذیرای کامیونهایی از سراسر کشور و همچنین محمولههایی با مقصد یا مبدا کشورهای جمهوری آذربایجان و روسیه است.
بررسیهای میدانی و اظهارات مسئولان محلی و گمرکی ایران نشان میدهد کندی فرآیندهای گمرکی و محدودیت در پذیرش کامیونها از سوی گمرک جمهوری آذربایجان صورت گرفته است و عامل اصلی ایجاد این صفهای طویل و توقفهای چندروزه است چرا که گمرک جمهوری اسلامی ایران در آستارای ایران به صورت ۲۴ ساعته فعال است اما گمرک طرف مقابل گاهی، ساعات کاری را کاهش می دهد یا به طور ناگهانی ورود کامیونها را متوقف میکند.
این ناهماهنگی و کندی پیامدهای جدی در پی داشته است، بسیاری از محمولههای صادراتی حاوی محصولات فاسدشدنی به دلیل توقف طولانی در مرز کیفیت خود را از دست داده یا کاملا فاسد میشوند و موجب زیان مالی قابل توجهی به تجار و صادرکنندگان ایرانی می شوند، این موضوع علاوه بر آسیب اقتصادی، نارضایتی رانندگان و ساکنان محلی را نیز به دنبال داشته است.
علی درمانی فرماندار شهرستان آستارا در واکنش به این وضعیت با اشاره به توقفهای چندروزه کامیونهای صادراتی در مرز آستارا می گوید: از نزدیک در جریان مشکلات رانندگان، تجار و بازرگانان قرار گرفتهایم و اطلاع کافی داریم و با رایزنیهای صورت گرفته با کشور مقابل و گمرک، مرزبانی، سفارت جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان و همچنین سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، در تلاش برای رفع مشکلات موجود در مرز آستارا و کمک به سرعتبخشی به تردد کامیونهای صادراتی هستیم.
وی ادامه می دهد: حضور تعداد زیاد کامیون باری در شهرستان بندر مرزی آستارا سبب شد، مجتبی دمیرچی لو سفیر ایران در جمهوری آذربایجان با حضور در شهرستان آستارا و بررسی میدانی این موضوع حل این مسئله را از طریق دیپلماتیک پیگیری کند.
چالش گمرکی و زیان میلیاردی به صادرات در مرز آستارانادر انصاریان مدیرکل گمرک آستارا نیز می گوید: با افزایش صادرات محصولات کشاورزی ایران در فصل پاییز اعم از میوه و تره بار و مرکبات و همچنین آغاز فصل صادرات کیوی، خواستار افزایش پذیرش کامیونها و تسهیل صادرات و حذف موانع پیشروی صادرات در مرز آستارا از سوی گمرک جمهوری آذربایجان شده بودیم.
وی تصریح کرد: نظر به اینکه در تفاهمهای قبلی در دیدار با مسئولان گمرک جمهوری آذربایجان مقرر شده بود تردد کامیونها در دو مرز زمینی تا ۸۰۰ کامیون در یک روز افزایش یابد از این رو طرفین آمادگی کامل را برای افزایش تعداد تردد کامیونهای عبوری اعلام کرده بودند اما در حال حاضر این روند با کندی صورت می گیرد.
سامان نظری رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان گیلان نیز در این باره می گوید: همه باید کمک کنیم تا مشکل ترافیک کامیون های صادراتی و پذیرش کامیون های ایرانی در مرز آستارا توسط جمهوری آذربایجان رفع شود.
وی می افزاید: رایزنیهای لازم با طرف آذری با هماهنگی با سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان و همچنین پیگیریهای مکرر استاندار گیلان انجام شده است و در تلاش هستیم موانع موجود در تجارت مرزی را با اقدامات قانونی لازم رفع کنیم.
کارشناسان و مسئولان، راهحل نهایی و پایدار این معضل را توسعه زیرساختهای گمرکی و حملونقلی میدانند و معتقدند اگر چه پل دوم مرزی احداث شده است اما همچنان ظرفیت کامل برای مدیریت این حجم ترافیک وجود ندارد و تکمیل پروژه راهآهن رشت – آستارا و ارتقای کریدورهای ترانزیتی شمال – جنوب میان ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه از جمله اقدامات کلیدی است که میتواند فشار بر مرز جادهای را کاهش داده و آستارا را به گرهای موثرتر در تجارت منطقه تبدیل کنند.
شهرستان بندری آستارا با جمعیتی در حدود ۹۵ هزار نفر در غربیترین نقطه گیلان در فاصله نزدیک به ۱۷۳ کیلومتری رشت و از نظر مرزی در کنار کشور جمهوری آذربایجان است، این شهرستان سه مرز دریایی، ریلی و بزرگراهی و فضای مناسبی برای تجارت در منطقه دارد.
