دریای خزر تامین کننده اصلی آب تالاب میانکاله محسوب می شود که پسروی های چند سال اخیر دریای خزر تامین آب این تالاب را با مشکل جدی مواجه کرد.
هر چند بارش های سیلابی و آب رودخانه ها زمینه آب گیری گستره ای از این تالاب را فراهم می کند اما اتصال میانکاله و جریان مداوم آب دریابی خزر به این آب خوان، تالاب میانکاله را به بهشت پرندگان مهاجر تبدیل کرده بود.
کارشناسان و چهره های علمی دو دیدگاه متفاوتی در خصوص این تالاب ارائه می کنند و برخی از آنان بر این باورند سرمایه گذاری برای چنین طرح های هدر رفت اعتبار ملی محسوب می شود چراکه پسروی آب دریای خزر یک فرایند طبیعی محسوب می شود و سرمایه گذاری های کلان نمی تواند مانع این پسروی ها شود.
از طرفی برخی دیگر از صاحبنظران می گویند که نباید اجازه داد تا ارتباط میانکاله با خزر قطع شود و به هر شکل ممکن جریان آب دریای خزر باید در این تالاب برقرار باشد تا شاید در آینده تحولات طبیعی به نفع این تالاب رقم بخورد و آب دریای خزر دوباره پیشروی کند.
طرفداران احیای میانکاله بر این باورند با کار کارشناسی و ارائه طرح های کوتاه و بلند مدت باید برای این تالاب سرمایه گذاری شود تا پسروی های پی در پی خزر آسیب های بیشتری به اقتصاد مردم منطقه وارد نکند.
همچنین جمعی از محققان محیط زیست معتقدند که حراست از اراضی خشک شده میانکاله باید در اولویت قرار گیرد، چون این احتمال وجود دارد که در آینده نوسانات طبیعی به نفع تالاب باشد و سطح آب دریای خزر دوباره پیشروی کند، هر چند در شرایط فعلی پسروی آب خزر تداوم خواهد داشت.
آنان برای نجات میانکاله پیشنهادهایی را مطرح میکنند که لایروبی و اتصال دوباره آب خزر به خلیج گرگان و میانکاله، انتقال آب نیروگاه نکا که از دریای خزر گرفته می شود به این تالاب، پمپاژ آب دریای خزر به میانکاله و خلیج گرگان از جمله این موارد است اما جمعی دیگر با انجام کارهای تحقیقاتی می گویند که هیچ کدام از موارد مطرح شده نمیتواند مناطق خشک شده میانکاله را احیا کند، بلکه این طرحها موقتی است و هزینههای بسیار سنگینی برای کشور به جای میگذارد و دستاورد مهمی نخواهد داشت.
اما کارشناسانی سازگاری با محیط را مهمترین راهکار برای میانکاله پیشنهاد می کنند و بر این باورند که همانند زمان خشکسالی از تولید محصولات پر مصرف آب باید پرهیز کنیم و برای پسروی میانکاله هم باید با آن سازگار باشیم و در شرایط فعلی از زمین های خشک شده این تالاب حفاظت کنیم و اجازه تعرض و ساخت و ساز در این زمین ها داده نشود تا شرایط طبیعی دوباره به نفع محیط زیست برگردد.
بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده تنها در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.
مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند : با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده ای از بستر دریا در آینده ای نه چندان دور باشیم.
برنامه های احیای تالاب
در این ارتباط معاون محیط زیست اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران اظهار کرد: کاهش تراز آب دریای خزر، کمبود بارشها و نرسیدن حقابه سبب خشک شدن ۲۰ هزار هکتار از تالاب میانکاله شده است.
روح الله اسماعیلی گفت: پسروی پیدرپی آب دریای خزر، کمبود بارشها و وجود چاههای غیرمجاز و مزارع پرورش ماهی در بالادست تالاب و نرسیدن حقابه اثر مخربی بر تالاب میانکاله گذاشته است.
وی با بیان اینکه دریای خزر منبع اصلی تغذیه آب این تالاب است، افزود: سطح تراز آب دریای خزر سالانه ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر کمتر میشود.
اسماعیلی لایروبی ۷۶ کیلومتر از انهار منتهی به تالاب، هماهنگی برای رساندن آب از سرچشمه نکارود و پمپاژ آب از دریا را مهمترین برنامههای حفاظت محیط زیست برای احیای تالاب دانست و ادامه داد: تداوم خشکی تالاب سبب از بین رفتن محیط زیست طبیعی پرندگان و آبزیان، تخریب پوشش گیاهی و افزایش گردوغبار خواهد شد.
معاون محیط زیست طبیعی اداره حفاظت محیط زیست مازندران گفت: این تغییرات نهتنها اکوسیستم را تهدید میکند، بلکه معیشت جوامع محلی را نیز تحت فشار قرار داده است.
اقدام شتاب زده ممنوع
اسماعیلی با اشاره به ثبت تالاب میانکاله در کنوانسیون رامسر، گفت: این تالاب میراث طبیعی بینالمللی است و هر اقدام شتابزده میتواند پیامدهای جبرانناپذیری برای کل اکوسیستم خزر داشته باشد.
تالاب میانکاله که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.
این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل میدهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره گاههای زیست کره جهان از سوی سازمانهای جهانی حفاظت از محیط زیست قرار گرفت.
تالاب میانکاله را باید بهشت پرندگان و پرنده نگری نام نهاد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالابهای بین المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیرگاه زیست کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۳۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۱.۵ میلیون بال میزبانی می کند.
این پناهگاه حیات وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قوی، انواع اردک، لک لک، درنای خاکستری، عقاب دریایی را در آبهای خود سکنی می دهد.
این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بیشماری از گونه های در معرض خطر می باشد، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیرهگاههای زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد. تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.
- منبع خبر : ایرنا
