عرصه ها و حاشیه راه های جنگلی مازندران با درختان انبوه که در فصل بهار با رنگ های مختلف سبز مسرت بخش می تواند به تنهایی چشمان مسافران و گردشگران داخلی و خارجی و حتی بومیان منطقه را بنوازد و با تولید اکسیژن در این فصل زیبای سال حس خوب زیستن را برای انسان به ارمغان بیاورد اما از پراکندگی زباله ها در رنج است، این معضلی که بر مخاطرات زیست محیطی منطقه افزوده است و همچنان ادامه دارد.
جنگل های هیرکانی به عنوان دومین میراث طبیعی ایران، بر اساس معیار ۹ گانه به شماره ۱۵۸۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد تا این میراث باستانی یگانه به نام ایران و برای جهانیان تا ابد باقی بماند.
جنگل های مازندران به ویژه جنگل های شمال، با پیشینه تکامل ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله، مانند نواری سبز به در ازای ۸۵۰ کیلومتر کناره های جنوبی دریای کاسپین را پوشانده اند. تغییرات بارشی و ارتفاعی زیاد، تنوع در شرایط اکولوژیکی از خاور تا باختر، تنوع بی مانند در گونه های گیاهی و جانوری از ویژگی های برجسته جنگل های هیرکانی است.
پراکندگی زباله در حاشیه جاده‌ها و عرصه‌های جنگلی مازندران، مشکلی که تدبیر نشد
از این جنگل ها به عنوان “فسیل زنده” یا “موزه طبیعی” و مادر جنگل های جوان اروپا و شمال آمریکا یاد می شود؛ زیرا خاستگاه و یکی از مهمترین پناهگاه های باختر اوراسیا برای گونه های گیاهی باقیمانده از دوران سوم زمین شناسی، گونه های نادر و در معرض خطر گیاهی و جانوری و گونه های بومی محلی و منطقه ای و جهانی یگانه به شمار می رود. نکته اینجاست که چرا این اکوسیستم زنده با انواع چالش ها و تهدیدها از جمله زباله و تخریب و تصرف مشکل مواجه است.
جنگل‌های شمال از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلی‌داغ در شرق استان گلستان، در گستره‌ای به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد. زیست بوم این جنگل‌ها ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار است. همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می‌شود. آیا این پراکندگی زباله ها حیات این گونه ها را تهدید نمی کند؟
استان مازندران دارای بیش از یک میلیون هکتار عرصه جنگلی است که معادل ۵۳ درصد کل جنگل‌های شمال کشور است، همچنین ۲ استان دیگر گلستان و گیلان فقط ۴۷ درصد از وسعت جنگلی شمال کشور را در اختیار دارند. این نسبت در ثبت جنگل‌های هیرکانی نیز حفظ شده است به طوری که از ۱۲ لکه جغرافیایی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو ۶ لکه مربوط به مازندران است.
پراکندگی زباله در حاشیه جاده‌ها و عرصه‌های جنگلی مازندران، مشکلی که تدبیر نشد
زباله های رها شده در جنگل های مازندران به دلیل افزایش جمعیت ثابت و متغیر یعنی مسافران و گردشگران و همچنین افزایش تولید زباله، سال به سال زیادتر و پیامدهای آن وخیم‌تر می‌شود. این موضوع به گفته طبیعت گردان یکی از مشکلات اصلی جنگل‌های مازندران محسوب می‌شود.
آمارها نشان می دهد هر ایرانی روزانه ۵۰۰ تا هزار گرم زباله تولید می کند، سرانه تولید زباله روزانه در استان های شمالی بیش از ۶ هزار تن است که با توجه به مسافر پذیر بودن این منطقه در ایام خاص و تعطیلات به مراتب بیشتر نیز می شود، هر تن زباله ۳۰۰ تا ۵۰۰ لیتر شیرابه تولید می کند، بر این اساس سرانه تولید شیرابه جمعیت فعلی سه استان شمالی کشور دو میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر است، هر میلی لیتر شیرابه حاوی ۱۰۰ میلیون باکتری بیمازی زا و عامل انتقال ۱۱۸ نوع بیماری حاد است.
مشکل زباله در مازندران به دلیل شکنندگی و حساسیت های محیط زیستی و همچنین گردشگر پذیربودن همواره یکی از مهم ترین دغدغه مردم استان و دوستداران محیط زیست بوده است، دغدغه ای که سال های متوالی به دلیل فقدان وجود راه حل مناسب در دل سبزترین مناطق استان از جمله جنگل و مراتع دفن می شود و نه تنها چهره زیبای طبیعت بکر استان را زشت کرده است.
طبق گزارش های رسمی به طور میانگین روزانه سه هزار تن زباله در استان مازندران تولید می شود که در برخی از ایام سال این رقم به ۲ برابر افزایش می یابد پراکندگی و انباشت زباله در حاشیه و حریم راه ها، رودخانه ها، سواحل و عرصه های مرتعی و جنگلی نه تنها خسارت زیست محیطی به منابع استان می زنند بلکه چهره مازندران را به عنوان سرسبز ترین خطه کشور با زشتی ناراحت کننده ای مواجه کرده است.
چالشی که از زمان شکل گیری دولت مردمی برای رفع آن بارها مورد تاکید مسوولان استانی به ویژه استاندار و دیگر مدیران استانی قرار گرفته است حال که در آستانه فصل گردشگری تابستان قرار داریم باید طرح پاکسازی حاشیه جاده ها و بوستانها و عرصه های جنگلی به عنوان یکی از برنامه های اولویت دار مسوولان قرار گیرد.
پراکندگی زباله در حاشیه جاده‌ها و عرصه‌های جنگلی مازندران، مشکلی که تدبیر نشد
برابر آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در نوروز سال ۱۴۰۲ دست کم ۲۰ میلیون نفر – شب اقامت در اماکن شناسنامه دار استان داشتند و این رقم در تعطیلات نوروزی سال جاری افزون بر ۲۰ میلیون مسافر و گردشگر وارد مازندران شدند.
بنا به گفته شماری از طبیعت گردان و فعالان حوزه حوزه گردشگری اجرای مستمر طرح پاکسازی محیط های یادشده از انواع زباله ها در این استان به ویژه مازندران اجتناب ناپذیر است.
چنین طرح هایی به تاکید کارشناسان باید با به کارگیری از همه ظرفیت ها و امکانات همراه با یک جوشش مردمی در نقاط مدنظر در استان مازندران اجرا شود به طوری که تمام نیروهای خدماتی شهرداری ها، دهیاری ها، راهداری و حمل و نقل جاده ای و حتی حامیان محیط زیست پای کار بیایند و با پاکسازی زباله در حاشیه معابر اصلی، فرعی، حوالی روستاها، سواحل و رودخانه ها گرفته تا عرصه های جنگلی برای پذیرایی مهمانان تابستانی آماده شود.
شهرستان های افزون بر یک میلیون نفری نور، نوشهر، کلاردشت، چالوس، عباس آباد، تنکابن و رامسر واقع در غرب مازندران سالانه میزبان میلیون ها مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.
جاده جنگلی کلاردشت – عباس آباد یکی از زیباترین جاده های جنگلی ایران محسوب می شود که اکنون پراکندگی زباله در حاشیه آن چهره زشتی به این محور گردشگری بخشیده است.
اینکه ما زباله را در عرصه های جنگلی رها کنیم نه تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه آلودگی‌های آن مشکلات زیست محیطی را بیشتر کرده به طوری که جانورانی همچون خرس و گوزن و گراز و آهو، شب ها به محل انباشت زباله ها می‌آیند و از آن تغذیه می‌کنند و حتی پرندگان نیز در لابه لای زباله ها به دنبال غذا می‌گردند. این یعنی
زباله به همه موجودات زنده در خاک آسیب می‌رساند و چرخه حیات را مختل می‌کند.
- نویسنده : محراب زکی پور
